Panik atak nədir?
Sosialmedia.az xəbər verir ki, Panik atakın əsas xüsusiyyətindən biri birdən-birə baş verən, zaman-zaman təkrarlanan və insanı dəhşətə salan güclü narahatlıq və ya qorxu hücumlarıdır . Pasientlərimizin tez- tez ” böhran “ adlandırdıqları bu qıcolmalara biz Panik Ataklar deyirik .
Panik atak qəfil başlayır , daha şiddətli olur və 10 dəqiqə ərzində ən yüksək səviyyəyə çatır. Adətən 10-30 dəqiqədən sonra (nadir hallarda 1 saata qədər) öz-özünə keçir.
Panik atakın əlamətləri hansıdır?
Sinə ağrısı və ya sinə sıxlığı,
Ürək döyüntüsü, sərt və ya sürətli ürək döyüntüsü
Tərləmə,
Nəfəs darlığı və ya boğulma,
Başgicəllənmə, yıxılma və ya huşunu itirmə
Uyuşma və ya karıncalanma
Üşümə, titrəmə və ya istilik basma
Ürəkbulanma və ya qarın ağrısı
Titrəmək və ya silkələnmək
Özünüzü və ya başqalarını dəyişmiş, qəribə və fərqli hiss etmək
İdarəetməni itirmək və ya dəli olmaq qorxusu
Ölüm qorxusu
Panik atakda bu simptomlardan ən azı 4 və ya daha çoxu var.
Dörddən az simptomu olan hücumlara Məhdud Panik Ataklar deyilir .
Panik pozğunluğu nədir?
Əlamətləri:
Təkrarlanan gözlənilməz panik ataklar
Hücumlar arasında daha çox çaxnaşma hücumlarının olacağı ilə bağlı davamlı narahatlıq
Davamlı kədər və ya Panik Atakların “infarkt keçirmə, ölüm”, “nəzarəti itirmək və dəli olmaq” kimi dəhşətli nəticələrə səbəb ola biləcəyinə inanmaq
Panik atak qorxusu keçirən insanlarda hücumlara və ola biləcək pis nəticələrə qarşı tədbir olaraq (işə getməmək, idman etməmək, ev işləri ilə məşğul olmamaq, bəzi yeməkləri yeməmək və ya içkiləri içməmək, dərman, su, spirt, müxtəlif qidaları özü ilə daşımaq) bəzi davranış dəyişiklikləri müşahidə olunur.
Bu psixi pozğunluqdur.
Panik pozğunluğu necə yaranır?
İlk hücum başlayır:
İlk olaraq heç bir səbəb olmadan qəfil başlayan sinə ağrısı, döş qəfəsində sıxılma, ürək döyüntüsü, nəfəs darlığı, tərləmə, titrəmə, üşümə və ya titrəmə, bəzən ürəkbulanma və ya qarın ağrısı, başgicəllənmə, balanssızlıq kimi əlamətlər və hallar baş verir. Bu zaman yıxılmaq və ya huşunu itirmə, uyuşma və ya karıncalanma kimi simptomlar insanı dəhşətə gətirir.
Bu anda atak keçirən şəxs, “infarkt” keçirdiyini və ya insult keçirdiyini düşünür və güclü “ölüm qorxusu” və ya “iflic olmaq qorxusu” yaşayır .
Bəzən qəribəlik, yuxululuq, özündə və ya ətrafında qəribəlik və ya fərqlilik hiss etməsi kimi hisslərin ortaya çıxması ilə “özünü idarəetməsini itirdiyini” və ya “dəli olduğunu” düşünərək özünə və ya ətrafındakılara zərər verəcəyindən qorxmağa başlayır.
Bu zaman atak keçirən şəxs xəstə yaxınları tərəfindən böyük qorxu və təlaşla ən yaxın həkimə və ya təcili yardıma aparılır. Orada aparılan bir çox müayinələrdə, lentlərdə, EKQ, KT və digər müayinələrdə heç nə tapılmır, oksigen və ya “ sedativ ” iynə ilə evə göndərilir .
Xəstənin nə olduğunu soruşduqda həkimlər “heç nəyi yoxdur” və ya ” stres keçirib” deyirlər .
Heç nə olmadığı halda hücumlar təkrarlanır :
Xəstə o anda bir az rahatlasa da, bir müddət sonra yeni Panik Atakla eyni qorxunu yaşamağa və hər yeni hücumda təcili yardıma aparılmağa başlanılır.
Hər dəfə təkrar müayinə olunsa da, heç bir mənfi nəticə olmasa da, xəstə yaxşılaşmır. Hətta ürəyində və ya beynində pis bir şeyin getdiyinə inanmağa başlayır, lakin həkimlər bunu tapa bilmir. Bu səbəbdən də hər dəfə müxtəlif həkimlər tərəfindən aparılan müayinələrə bir dünya pul xərclənməsinə baxmayaraq, xəstənin şikayətlərini izah edə biləcək heç bir fiziki xəstəlik aşkar oluna bilmir.
Bəzən səhv diaqnoz qoyulur və xəstəyə antibiotiklərdən tutmuş nəfəs təravətləndiricilərinə, ürək döyüntülərinə, təzyiq, ürək dərmanlarına və vitaminlərə qədər müxtəlif dərmanlar yazılır ki, bu vasitələrlə müalicə olunmağa çalışılır, lakin yenə də heç bir nəticə alınmır.
Gözlənilən narahatlığın inkişafı:
Hücumlar təkrarlanmağa davam etdikcə, hücumlar arasındakı dövrdə xəstə əsəbi, narahat və hər an yeni bir panik atak gəlməsini gözləməyə başlayır. Bu həyəcanlı gözləməyə gözlənilən narahatlıq deyilir . Çox vaxt hücumlar qeyri-müəyyən vaxtlarda və yerlərdə olur ki, bu da bu narahatlığı daha da artırır.
Hücumlar tez-tez artdıqca, infarktdan ölmək, iflic olmaq və ya idarəetməni itirmək, dəli olmaq qorxuları güclənir.
Güclü və Davamlı Kədər:
Xəstələr evdə heç kim olmadıqda infarkt keçirməkdən, xəstəxanaya çatmamış ölməkdən və ya dəli olub intihar etməkdən, özünü, yaxınlarını bıçaqla və ya buna bənzər bir şeylə incitməkdən, davranışları ilə rüsvay olmaqdan çox qorxurlar. Başqalarının yanında dəli və qəribə görünmək qorxusu onları narahat edir. Bu fikirlər davamlı olaraq ağlına gəldiyi üçün onlar dərin kədər hiss edirlər .
Davranışlar dəyişir:
Atak keçirən şəxlər bir müddət sonra hücumlara və hücumlar zamanı baş verəcəyinə inandıqları “fəlakətlərə” qarşı bəzi tədbirlər görməyə və bəzi davranışlarını dəyişməyə başlayırlar .
Hücumlara səbəb ola biləcəyini düşündükləri fəaliyyətlərdən, yeməklərdən və içkilərdən imtina edirlər. Hücumlara qarşı evdən çıxarkən spirt və digər vasitələrdən istifadə edirlər. Hücumlar zamanı baş verə biləcəklərə qarşı tədbir görürlər.
Məsələn, hücum zamanı nəzarəti itirəcəklərinə və uşaqlarına zərər verəcəklərinə inanan xəstələr ehtiyata görə evdəki bütün bıçaqları bağlı saxlayır, uşaqları ilə tək qalmamağa çalışırlar;
Hücum zamanı huşunu itirəcəyindən qorxan qadın xəstələr bayıra çıxmaq məcburiyyətində qalanda şalvar geyinir, huşunu itirib yıxılanda ayaqları görünməsin, huşunu itirən zaman zinət əşyalarını özləri ilə götürmürlər, hətta onları huşsuz vəziyyətdə tapanlara kömək etmək üçün evlərinin, həyat yoldaşının, ailəsinin ünvanını, telefon nömrəsini qeyd etməli, tibbi yardım almaq üçün həkimlərinin vizit kartını gəzdirdikləri müşahidə edildi.
Bu xəstələr lazım gəldikdə təcili yardımı tez ala bilmək üçün bütün günlərini xəstəxana bağçasında keçirməyə, aptek və təcili yardım otağı olan yerlərdən öz marşrutlarını seçməyə üstünlük verirlər.
Aqorafobiya nədir?
Xəstələrin 60% -dən çoxu hücumların gələcəyi vəziyyətlərdən və yerlərdən qaçmağa başlayır.
Atak hücumlarından qorxan xəstələr evdə tək qala bilməz, küçəyə tək çıxa, nəqliyyat vasitəsinə, liftə minə, dar küçə və ya körpülərdən keçə bilməz, bazar və böyük mağazalar kimi insanların sıx olduğu yerlərə ümumiyyətlə girə bilməz və ya bu cür yerlərə yalnız intensiv şəkildə gedə bilər.
Xəstələrin panik atak keçirəcəyini düşündükləri yerlərə tək gedə bilməməsi və ya belə yerlərdə qala bilməməsi Aqoraqobiya adlanır .
Panik pozğunluğu necə olur?
Panik pozğunluğu psixiatrlar tərəfindən tanınmış və çox yayılmış bir xəstəlikdir.
Cəmiyyətdə iş o yerə çatıb ki, hər 100 nəfərdən təxminən 3-4-ü ya əvvəllər bu xəstəliyə tutulub, ya da hələ də bu xəstəliklə yaşayır. Bu xəstəlik ilk dəfə 20-35 yaşlarında başlayır. Ancaq qeyd edək ki, bu xəstəliyə qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə çox rast gəlinir.
Panik pozğunluğunun baş verməsinə səbəb nədir?
Panik atak pozğunluğunun meydana gəlməsinin iki elmi izahı var:
Panik pozğunluğu beynimizdəki neyron adlanan sinir hüceyrələrindən ifraz olunan, həyəcan və emosional həyatımızı tənzimləyən bəzi beyin hormonlarının anormal işləməsi nəticəsində meydana gəlir.
Panik pozğunluğu, gündəlik həyatımızda bəzi davranışlarımız nəticəsində meydana gələn və tamamilə “təbii və zərərsiz” olan ürək döyüntüsü, tərləmə, nəfəs darlığı və ya başgicəllənmə kimi fiziki əlamətlərin xəstə tərəfindən simptom olaraq qiymətləndirilməsidir.Nəticədə pis bir xəstəlikdən və nəticədə “infarkt” “öləcəm”, “dəli oluram”, “iflic olacağam” kimi yanlış təfsir edildikdə baş verir .
Panik atak müalicə olunurmu?
Panik pozğunluğu müalicə edilə bilən bir xəstəlikdir.
Müasir günümüzdə iki növ müalicə var ki, onların effektivliyi elmi araşdırmalarla sübut olunub.
Bunlar:
Dərman terapiyası, 2. Koqnitiv-davranış terapiyası
Dərman müalicəsi:
Panik pozğunluğunun müalicəsində beyin sinir hüceyrələrində hormonal fəaliyyətləri düzəldərək panik atakların qarşısını alan dərmanlar istifadə edilir . Hazırda ölkəmizdə bu xəstəliyə yaxşı təsir edən xeyli sayda dərman preparatları mövcuddur.
Bu dərmanlardan birini seçməklə, həkiminiz sizə kiçik bir dozadan başlamağı və müntəzəm yoxlamalarla lazım olduqda dozanı artırmağı tövsiyə edəcək.
Ən azı bir il dərman terapiyasından sonra preparatların qəbulu tədricən azaldılır və dayandırılır.
Koqnitiv-davranışçı terapiya:
Bu müalicə metodunun iki məqsədi var:
Xəstənin əslində tamamilə zərərsiz olan Panik Atak simptomları haqqında yanlış məlumat və inanclarını düzəltmək və xəstəyə bu simptomlarla qorxmadan mübarizə aparmağı öyrətmək məqsədi daşıyır.
Panik atak gələcəkdən qorxduğu üçün tək qalmaqdan qaçdığı yerləri və vəziyyətləri tədricən müqayisə etmək, qorxularını “aşmaq ” və qorxularına qalib gəlmək məqsədi daşıyır.
Bu müalicədə həkim xəstənin qorxu və atak səbəbiylə edə bilmədiyi çölə çıxmaq, bazara getmək, nəqliyyat vasitələrinə minmək kimi fəaliyyətləri ən sadələrindən başlayaraq bir müddət ərzində “məşq tapşırığı” olaraq xəstəyə plan verir. Xəstə sadə olanları edə bildikcə, çətin olanlardan keçir və bütün qorxulu vəziyyətlər bitənə qədər məşqlər davam etdirilir.
Müalicədən istədiyiniz nəticəni almaq üçün bu iki üsuldan istifadə etmək məsləhət görülür.
Unutmayın!
Panik pozğunluğu ölümə səbəb olan xəstəlik deyil.
Həkiminizin tövsiyə etdiyi dərmanlardan vaxtında istifadə edin və lazım olarsa yanınızda gəzdiririn. Yaxşı olduğunuzu düşünüb dərmanlardan istifadəni azaldıb və ya çoxaltmayın.
Tam sağaldığınızı düşünsəniz belə, həkiminizlə məsləhətləşməmiş müalicəni kəsməyin.
603 views